Sandık, Sepet, Sele, Küfe, Fıçı, Çuval, Torba, Bohça, Mendil, Kutu

Türkiye’nin Mirası Somut Olmayan Kültürel Miras Serisi I

Hazırlayan: Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali

Geleneksel sanat ve zanaatların tanıtılması, korunması ve gelecek nesillere aktarılmasında birçok faaliyet yürüten Geleneksel Sanatlar Derneği, 2018 yılında UNESCO akreditasyonunu alarak Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) alanlarına dair akademik araştırmaları desteklemeye devam etmektedir. Bu çalışmalardan biri de Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali tarafından hazırlanan Sandık, Sepet, Sele, Küfe, Fıçı, Çuval, Torba, Bohça, Mendil, Hokka, Kutu adlı eserdir.

Lale Yayıncılık’ın Kültür-Sanat Serisinin on ikinci, aynı zamanda Türkiye’nin Mirası Somut Olmayan Kültürel Miras Serisinin ilk kitabı olan bu çalışmada sandık, sepet, sele, küfe, fıçı, çuval, torba, bohça, mendil, hokka, kutu gibi çeşitli nesnelerin muhafazası için üretilen malzemelerin isimleri, şekilleri, evsafı, yapım biçimleri ve işlevleri anlatılmaktadır. Bugün çöŋek, ükek, tutma, türgek, bog, çug, yetgek, kabırçak, arçı, kiz, tagar, yançuk gibi eski Türkçede kullanılan bazı muhafaza isimleri unutulmuş, ambalaj gibi yeni isimler kullanıma girmiştir. Kitapta meslek olarak muhafaza nesnelerini üreten esnaf (örneğin sepetçiler, fıçıcılar, küfeciler) ve çuval fabrikası gibi fabrikalar ele alınmıştır. Muhafaza nesneleri birer ölçü birimi ve vergi matrahı da olmuştur. Muhafazalar mitolojide, destanlarda, masallarda, türkülerde, divan edebiyatında, modern edebiyatımızda ve geleneklerde yer bulmuştur: İnançların gölgesinde suya bırakılan sepetler, Mehmet Âkif’in “Küfe” başlıklı manzum hikâyesi, bohçacı çöpçatanlar gibi. Halk edebiyatı da “sepet sepet yumurta, sakın beni unutma” diye seslenmiştir.

Yayın Tarihi: Mart 2023

ISBN: 978-605-71924-7-9

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 544

Cilt Tipi: Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Ivory

Boyut: 16cmx22,5cm

Sandık, Sepet, Sele, Küfe, Fıçı, Çuval, Torba, Bohça, Mendil, Kutu Kitabı e-Yayın

Zeren Tanındı Armağanı İslam Dünyasında Kitap Sanatı ve Kültürü

Editörler: Aslıhan Erkmen, Şebnem Tamcan Parladır

Danışman: Serpil Bağcı

İslam kitap sanatları ve kültürüne ilişkin yaptığı kıymetli çalışmalarla bilinen Zeren Tanındı, ulusal ve uluslararası sanat camiasında alanın duayen isimleri arasında başta gelmektedir. Yayın ve araştırmaları ile kitap sanatları alanındaki birçok bilim insanı için yol gösterici bir tutum sergilemiştir.

Bu eser, Prof. Dr. Zeren Tanındı’nın meslektaşlarının, öğrencilerinin ve dostlarının kaleme aldığı makale ve hatıra yazılarının derlendiği bir armağan kitabı niteliğindedir. Böylece hem onun kitap sanatı tarihine yaptığı katkılar nesilden nesile aktarılarak hatırlanacak hem de kendisi her daim şükranla andığı İslam kitap sanatı camiasının onun için hazırladığı yazıları heyecanla okuyarak mutluluk duyacaktır. Kitapta hat, tezhip, minyatür, katı’, ebru gibi kitap sanatlarını konu edinen makaleler, konservasyon, okuma, cilt ve biriktirme kültürü hakkındaki araştırmalara ait yazılar yer almaktadır.

Yayın Tarihi: Eylül 2022

ISBN: 978-605-71924-2-4

Dil: Türkçe-İngilizce

Sayfa Sayısı: 708

Cilt Tipi: Sert Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Ivory

Boyut: 24,5cmx29,5cm

Besnili Sıdkî Dîvânı

Hazırlayanlar: Prof. Dr. İbrahim Hakkı Tuğluk, Dr. Özkan Ciğa

İnceleme | Metin | Tıpkıbasım

Besnili Sıdkî Efendi Dîvânı, klasik ve modern üslupta yazılmış Dîvân Edebiyatının mükemmel örneklerindendir. Anadolu’nun ücra bir köşesinde bulunan Besni gibi nispeten küçük bir kasabada yetişen Sadık Ağazâde Sıdkî Efendi tarafından böyle bir divan tertip edillmesi, geniş Osmanlı coğrafyasında yaygın olan gelişmiş kültür ve sanatın düzeyini göstermesi bakımından dikkat çekicidir.

Bugün artık terk edilmiş bir ören yeri hâline gelen eski Besni ilginç coğrafi konumu, arkaik yapısı, Arnavut kaldırımlı taş döşeli sokakları, düzenli çarşıları, camileri, hanları, hamamlarıyla da tipik bir Ortaçağ şehriydi. 1071 Malazgirt zaferinden sonra bölgeye yerleşen Türkmen kabilelerinin yerli halklarla karışması, kasabada çok renkli ve kültürlü ortamın oluşmasını sağlamıştı. Hoşgörülü çoğulcu hayatın güzel örneklerinin yaşandığı bu kasabada, aynı zamanda medreseleri ve tekkeleriyle de ünlüydü.

Osmanlı şehir geleneğine uygun olarak insanlar genellikle cami hücrelerinde ve tekkelerde gönüllü eğitimden geçerlerdi. Halkının büyük çoğunluğu geçimini, dokumacılık başta olmak üzere çeşitli el sanatlarından karşılardı. İmam-cemaat, mürşit-mürit ve usta-çırak ilişkisi içerisinde toplumda yaygınlaşan görgü, gelenek edep ve erkan, kasabayı bir “erdemli kent” hâline getirmiş ve yüksek bir kültür düzeyine ulaştırmıştı.

Besnili Sıdkî Efendi Dîvânı, belki bugünün genç nesillerine hitap etmiyor, onların isteklerini karşılamıyor ama derin bir tefekkürle bir devrin ve coğrafyanın zengin duyguları ile düşüncelerini, sevinçlerini, üzüntülerini, zevklerini ve ümitlerini terennüm ediyor. Ne yazık ki bugün biz, o zevkten de o duygu ve düşünceden de uzak kalmanın onulmaz acı ve ıstıraplarını çekiyoruz.

Prof. Dr. Bekir Karlığa

Yayın Tarihi: 2021

ISBN: 978-605-70397-5-0

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 584

Cilt Tipi: Sert Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Ivory

Boyut: 17cmx24cm

17. Yüzyılda Osmanlı Sanat Akademisi Ehl-i Hiref-i Hâssa

Dr. Sakine Akcan Ekici

Osmanlı kültür tarihinin belki de en önemli kurumlarından biri olan Ehl-i Hiref-i Hâssa Teşkilatı’nın 17. yüzyıldaki yapılanmasın ele alındığı bu çalışmada gerek mevcut yayınlardan elde edilen veriler gerekse arşivlerde yer alan belgeler bir araya getirilerek tasnif edilmiş ve bu bilgiler ışığında 17. yüzyılda Ehl-i Hiref-i Hassâ Teşkilatı hakkında detaylı bilgilere ulaşılmıştır. Bu yüzyıllda Ehl-i Hiref-i Hâssa için ana kaynak olan 185 kadar Ehl-i Hiref-i Hassâ Defteri incelenmiş olup bunun sonucunda teşkilatın 17. yüzyılın sonlarına doğru önemli bir değişim geçirdiği görülmüştür.

Osmanlı sanatına yön veren ve günümüz tabiriyle sanat akademisi diyebileceğimiz bu teşkilatın bünyesinde kitap sanatlarından, maden sanatlarına, dokumadan, silah yapım sanatlarına kadar birçok sanat dalı ihtiva etmiştir. Çalışmada bu sanat dalları hakkında genel bilgiler verilerek her biri tablolr halinde ele alınmış ve 17. yüzyıl boyunca geçirdikleri değişim incelenmiştir. Neticede 17. yüzyıl siyasi, iktisadi ve toplumsal alanda hareketli bir dönemi teşkil ettiği gibi sanat faaliyetlerinde de hareketli bir dönemi oluşturduğu görülmüştür.

Yayın Tarihi: Nisan 2021

ISBN: 978-605-70397-3-6

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 244

Cilt Tipi: Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Ivory

Boyut: 16,5cmx23,5cm

Ehl-i Hiref-i Hâssa Sanatkârları III. Mehmed Dönemi (1596-1601)

Dr. Sakine Akcan Ekici

Gerek ülke içerisinde gerek yapılan seferler sonucunda İstanbul’a getirilen hüner sahipleri kitap sanatlarından, kuyumculuk, dokuma, ahşap ve maden sanatlarına kadar birçok alanda günümüze kadar ulaşabilen kıymetli birçok ürün ortaya koymuşlardır. Bu çalışmaları yürüten ve devlet bünyesinde olup ücret alan Ehl-i Hiref-i Hâssa Teşkilatı’na ait birçok maaş defteri bulunmaktadır. Bu defterlerde hangi alanlarda üretim yapıldığı, sanatkârların isimleri, nereden geldikleri, aldıkları ücretler gibi bilgiler yar almaktadır.

Sultan III. Mehmed’in saltanatı döneminde (1595-1603) kazanılan siyasi başarılar olmakla birlikte bu dönemde Avusturya ve İran ile yapılan savaşlar ve iç isyanlar gibi nedenler Osmanlı Devleti’nin ekonomisinin kötü gidişatını daha da hızlandırmıştır. Buna rağmen bu dönemde kültürel ve sanatsal çalışmalar canlılığını korumaya devam etmiştir.

Eserde bu defterlerden yola çıkılarak kültürel canlılığın devam ettiği Sultan III. Mehmed dönemi sanatkârları ele alınmış olup yapılan arşiv araştırmaları neticesinde Ehl-i Hiref -i Hâssa Teşkilatı’nda çalışanların sayısının en fazla olduğu dönemi oluşturduğu görülmüştür. Bu dönemi içine alan Ehl-i Hiref-i Hâssa defterlerindeki sanat dalları ve sanatkâr sayıları yapının önem ve büyüklüğünü göstermektedir.

Yayın Tarihi: Eylül 2020

ISBN: 978-605-81378-9-9

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 200

Cilt Tipi: Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Ivory

Boyut: 16.5cmx23.5cm

19. Yüzyıl İstanbul’unda Bahçe Köşkleri

İdil Ayral

Osmanlı mimarisi, özellikle Lale Devri ve sonrası hakkındaki tarih yazınında -tartışmalı da olsa- “Batılılaşma/Modernleşme dönemi” olarak anılan dönemde farklı bir doğrultuda gelişme gösterdi. Yeni yorumlar aranan, hızla değişen kültürel ve toplumsal yapının her alana yansıdığı bu dönemin mimari eserleriyle ilgili bu kitap, 19. yüzyıl boyunca İstanbul bahçelerinde inşa edilen bahçe köşklerinden örneklerle, dönemin kültürel yaklaşımına ışık tutmak amacıyla yayımlandı.

Kitap, Türklerin bahçe kültürüne ana hatlarıyla değinirken Selçuklu ve Osmanlı’nın bahçe anlayışındaki gelişim ve bahçelerin genel niteliklerini de ortaya koyuyor; arşivlerden bulunan metin, fotoğraf ve mimari çizimlerin yanı sıra, planlar, cephe çizimleri, minyatürler ve duvar resimleri gibi görsel belgelerle dönemin bahçe köşklerini örnekliyor. 19. yüzyılda Avrupa’da tasarlanmış bahçe ve bahçe köşklerinden örnekler sunması da İstanbul’dakilerle karşılaştırma olanağı sağlıyor.

Yayın Tarihi: Ocak 2020

ISBN: 978-605-81378-8-2

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 160

Cilt Tipi: Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Kuşe

Boyut: 23cmx28cm

Medeniyet Bilinci

Prof. Dr. Bekir Karlığa

İnsani değerleri yeniden hâkim kılacak, haklının yanında durup haksıza karşı çıkacak yeni bir “fazilet mücadelesi” başlatmanın zamanı gelmiş bulunuyor. Düşünce ufkumuzu genişletmeye, bakış açımızı büyütmeye, muhayyelimizi zenginleştirmeye; kısacası insanı öncüleyen yeni bir medeniyet bilincini geliştirip yaygınlaştırmaya muhtacız. Yaklaşık üç asırdır bütün dünyaya egemen kılınmaya çalışılan Batı merkezli (Euro-Centrique) medeniyet anlayışı yerine, objektif ve kuşatıcı yeni küresel medeniyet perspektifinin sergilendiği Medeniyet Bilinci kitabı başvuru kaynağı niteliğinde görsel yönü zengin içeriğiyle hazırlanmıştır.

Yayın Tarihi: Kasım 2019

ISBN: 978-605-81378-5-1

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 168

Cilt Tipi: Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Kuşe

Boyut: 23cmx28cm

Tezyîni Kitap Sanatları Türkçe Yayınlar Bibliyografyası

Tezhip | Minyatür | Cild | Kat’ı

Dr. Gülnihal Küpeli

Geleneğimizdeki tabiriyle “esâme-i kütüp” veya “fihrist” diyebileceğimiz bibliyografya çalışmaları, bilimsel araştırmaların belirli bir konu ve faydalı bir amaç odaklı gerçekleştirilmesi adına oldukça önemlidir. Araştırma konusunun sınırlarının doğru tespit edilip içeriğin zenginleştirilmesine hizmet eden bu tür yayınlar, tekrarların önlenmesinde, dolayısıyla mevcut bilgilerden beslenen yeni bulguların ortaya çıkarılmasında müstesna rol oynamaktadır. Yeni sayılan şeylerin bir kısmı iyice unutulmuş eskiler olduğuna göre söz konusu eskileri sürekli hatırlamamızı sağlayan bibliyografyalar, akademik araştırmalarımızdaki kısır döngüyü engelleyen bilimsel kontrol mekanizmasının gerekli bir dişlisi niteliğindedir. Bu bakımdan bibliyografik çalışmalara her alanda duyulan ihtiyaç, Türk-İslam kitap sanatları gibi ihmal edilen bilim dallarında daha fazla hissedilmektedir.

Yayın Tarihi: Ekim 2019

ISBN: 978-605-81378-4-4

Dil: Türkçe

Sayfa Sayısı: 304

Cilt Tipi: Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Ivory

Boyut: 16,5cmx16,5cm

Filiz Çağman’a Armağan

Editörler: Ayşe Erdoğdu, Zeynep Atbaş, Aysel Çötelioğlu

Kültür ve sanat dünyamızın önemli isimleri hakkında hem biyografik hem sözlü tarih çalışmaları, geçmişin izini sürerek bizlere paha biçilemez deneyimler aktarıyor. Bu değerli hayat hikâyeleri sayesinde kültür ve sanat değerlerimizin dünden bugüne nasıl bir gelişim süreci yaşadığını bütün canlılığıyla tespit edebiliyoruz. Böylece sanatın ve kültürün bundan sonra nasıl şekilleneceği yönünde de fikir sahibi olabiliyoruz. Bizlere düşen, bu değerleri özümseyerek günümüze uygun anlayışla anlatmak ve gelecek kuşaklara aktarmaktır.
Geçmişimizin kültürel hayat safhaları, tarihin tozlu raflarında kalmasın; bütün bu değerlerimiz, kültür tarihimizin ulaşılabilen en derin noktaları gün yüzüne çıkarılsın istiyoruz. Böylece bu çalışmalar kültür-sanat kamuoyunun istifadesine sunulsun ve akademi dünyamızın da kaynak birikimine katkıda bulunulsun.
Elinizdeki eser de bütün bu istek ve amaç doğrultusunda hem aydın bir sanat tarihçi hem de entelektüel Dr. Filiz Çağman için hazırlandı. Her yönüyle örnek bir kişilik olan Dr. Çağman’ı çağdaşlarına hatırlatabilmek, yeni nesillere de tanıtabilmek amacıyla büyük emek ve çaba sarf edildi.

Yayın Tarihi: 2018

ISBN: 978-605-81378-0-6

Dil: Türkçe-İngilizce

Sayfa Sayısı: 662

Cilt Tipi: Sert Karton Kapak

Kağıt Cinsi: Sora Topaz

Boyut: 24,5cmx29,5cm